SIOD , bevoegde instantie voor meldingen in de strijd tegen sociale fraude

In overeenstemming met het in het Belgisch Staatsblad gepubliceerde artikel 1 van het koninklijk besluit van 22 januari 2023 tot aanwijzing van de bevoegde autoriteiten voor de uitvoering van de wet van 28 november 2022 , is de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) erkend als bevoegde autoriteit voor meldingen op het vlak van de bestrijding van sociale fraude.

Achtergrond van deze erkenning

De bescherming van klokkenluiders is essentieel voor een staat die wil dat overheidsdiensten op een integere manier handelen. Potentiële klokkenluiders moeten de garantie hebben dat zij zelf geen negatieve gevolgen ondervinden van het melden van fraude of misbruik.

Het Network of European Integrity and Whistleblowing Authorities (NEIWA) pleit al jaren voor een betere bescherming van klokkenluiders. De Europese toezichthouder besloot in 2019 dat de Europese lidstaten wetgeving moesten invoeren om klokkenluiders beter te beschermen, met tevens aandacht voor toegankelijke en laagdrempelige meldingskanalen.

Belgische wetgeving

De EU-klokkenluidersrichtlijn van 23 oktober 2019 zoals gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU benadrukt het belang van toegankelijke en gemakkelijk te gebruiken meldingskanalen. Eind 2022 heeft België de richtlijn in nationale wetgeving omgezet:

• De wet van 28 november 2022 over de bescherming van klokkenluiders in de privésector werd op 15 december 2022 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en trad in werking op 15 februari 2023.
• De wet van 8 december 2022 over meldingskanalen en klokkenluidersbescherming in de publieke sector werd op 23 december 2022 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en trad in werking op 2 januari 2023.

Welke informatie moet via het Meldpunt voor een Eerlijke Concurrentie worden gemeld?

• Het Meldpunt voor een Eerlijke Concurrentie houdt alleen rekening met meldingen van mogelijke inbreuken op het sociaal recht die door de federale en regionale sociale inspectiediensten worden gecontroleerd. Het Meldpunt dient dus niet om inbreuken op de wetgeving te melden waarvoor de sociale inspectiediensten niet bevoegd zijn. Concreet gaat het om meldingen over de volgende onderwerpen:
  • oneerlijke concurrentie/sociale dumping;
  • problemen over verloning, arbeidstijd en jaarlijkse vakantie;
  • zwartwerk;
  • welzijn op het werk (gevaarlijke of ongezonde arbeidsomstandigheden);
  • economische uitbuiting/mensenhandel.
• De meldingen moeten het Meldpunt en de sociale inspectiediensten in staat stellen de gerapporteerde feiten te onderzoeken. De informatie moet transparant, begrijpelijk en betrouwbaar zijn. Hiertoe moet de melder de feiten nauwkeurig en voldoende gedetailleerd beschrijven aan de hand van vragen gesteld in de diverse formulieren. De melder kan ook bewijsstukken en andere documenten toevoegen.
• De sociale inspecteurs van het Meldpunt en/of de sociale inspectiediensten kunnen de melder contacteren voor meer details over de aangeleverde informatie en documenten of voor aanvullende informatie. Dit kan enkel voor wie bij het melden niet verklaard heeft niet gecontacteerd te willen worden.

Wie kan een melding doen?

Op grond van de klokkenluiderswet kan elke werknemer in de private sector een melding indienen over mogelijke inbreuken in een professionele context. Het kan gaan om:

• werknemers, met inbegrip van ambtenaren;
• zelfstandigen;
• aandeelhouders, leden van het bestuurlijk, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een onderneming, inclusief niet-uitvoerende leden;
• vrijwilligers en stagiairs, betaald of onbetaald;
• aannemers, onderaannemers en leveranciers;
• voormalige werknemers;
• toekomstige werknemers (voor informatie verkregen tijdens de aanwervingsprocedure of andere precontractuele onderhandelingen).

Meldingen gebeuren via de Meldpunt-website, rechtstreeks aan de bevoegde instantie of via de contactpagina van de website van de federale Ombudsman .

Zijn anonieme meldingen toegestaan?

De klokkenluiderswet staat anonieme meldingen toe. Dat zijn meldingen waarbij niemand, zelfs niet de ontvanger van de melding, de identiteit kent van de persoon die de melding doet.

Een anonieme melding betekent per definitie dat de melder niet kan worden beschermd. Evenmin kan deze op de hoogte worden gehouden van het gevolg dat werd gegeven aan de melding.

Uw identiteit als klokkenluider is beschermd

Volgens artikel 59 van het Sociaal Strafwetboek mogen de sociale inspecteurs uw identiteit aan niemand bekendmaken, zelfs niet voor de rechtbank, tenzij u daar uitdrukkelijk mee instemt. Ook mogen ze een werkgever of zijn vertegenwoordiger niet meedelen dat er een onderzoek is gestart op basis van uw melding.

Om de wettelijke bescherming te genieten, moet u als klokkenluider aan de volgende voorwaarden voldoen:

• te goeder trouw hebben gehandeld;
• redelijke gronden hebben om aan te nemen dat de gemelde informatie waar was op het moment van de melding;
• de bij wet voorgeschreven meldingsprocedure hebben gevolgd.

De klokkenluider wordt niet beschermd als de melding is gebaseerd op valse informatie of op informatie verkregen als gevolg van een misdrijf.

Krijgt u feedback over uw melding?

Als de vastgestelde feiten uw persoonlijk belang niet raken, wordt u niet geïnformeerd over de resultaten van het onderzoek, bijvoorbeeld bij meldingen over zwartwerk in een bedrijf. De sociale inspecteurs zijn namelijk gebonden aan het beroeps- en onderzoeksgeheim.

Hebt u echter directe, persoonlijke belangen en lijdt u schade door de gemelde feiten, dan informeert de bevoegde inspectiedienst u over het resultaat van het onderzoek. Als u bijvoorbeeld geen C4 of sociale documenten ontving, u kreeg onvoldoende loon of vakantiegeld, deelt de inspectiedienst u bijvoorbeeld mee dat uw achterstallig loon door de tussenkomst van een sociaal inspecteur is geregulariseerd.

Verloop van een kennisgeving aan het Meldpunt

Het Meldpunt voor een Eerlijke Concurrentie behandelt elke ontvangen melding en volgt daarbij onderstaande stappen. Er is een onderscheid tussen een rechtstreekse melding en een melding van een overtreding via de federale Ombudsman.

Het verloop bij een rechtstreekse melding:

1. De ontvangst van de melding is beveiligd dankzij de integratie binnen het portaal van de sociale zekerheid.
2. Een ontvangstbevestiging, inclusief een kopie van de ingediende melding, wordt automatisch verstuurd naar het e-mailadres van de melder.
3. De sociale inspecteurs van het Meldpunt analyseren de melding. Wanneer de melding ontvankelijk is, wordt ze verrijkt met behulp van databanken en doorgestuurd naar de bevoegde inspectiediensten voor verdere opvolging.
4. Als de melding onder de bevoegdheid van de federale en regionale sociale inspectiediensten valt, wordt ze aan hen doorgestuurd voor opvolging.
5. Als de melding niet onder de bevoegdheid van de federale en regionale sociale inspectiediensten valt en zich in een professionele context situeert, wordt de federale coördinator op de hoogte gebracht. Met hem/haar wordt een coördinatie opgezet.
6. Als de melder rechtstreekse en persoonlijke belangen heeft en naar aanleiding van de gemelde feiten schade heeft geleden, informeert de bevoegde inspectiedienst deze over de resultaten van het onderzoek. In alle andere gevallen krijgt de melder geen feedback.

Verloop bij ontvangst van een melding via de federale Ombudsman:

1. De ontvangst van de melding via de federale Ombudsman is beveiligd.
2. De federale Ombudsman krijgt een ontvangstbevestiging.
3. De melding wordt behandeld.
4. Als de melder rechtstreekse en persoonlijke belangen heeft en naar aanleiding van de gemelde feiten schade heeft geleden, informeert de bevoegde inspectiedienst deze over de resultaten van het onderzoek. In alle andere gevallen krijgt de melder geen feedback.

Federale Ombudsman

De federale Ombudsman is door het federaal parlement aangesteld als federale coördinator voor externe meldingen. Deze functie is bedoeld om de meldingsprocedure voor klokkenluiders te vereenvoudigen.

Diezelfde federale coördinator zorgt voor de bescherming van de betrokken personen.

Elke klokkenluider die zich slachtoffer voelt of met vergeldingsmaatregelen bedreigd wordt, kan een gemotiveerde klacht indienen bij de federale coördinator. Hij zal een buitengerechtelijke beschermingsprocedure opstarten.

Raadpleeg meer informatie over de Bescherming tegen vergeldingsmaatregelen op de website van de Federale Ombudsman .

Meer informatie over de rol van de federale Ombudsman op de gelijknamige website .

Contactgegevens van de Federale Ombudsman:

Federale Ombudsman – Centrum Integriteit
Leuvenseweg 48, bus 6,
1000 Brussel
Raadpleeg de contactpagina op de website van de federale Ombudsman .

Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de Rechten van de Mens (FIRM)

Het FIRM heeft naar aanleiding van de nieuwe klokkenluidersregeling vier taken:

• het centrale punt zijn voor wie informatie zoekt over de klokkenluidersregeling;
• ondersteuning bieden aan klokkenluiders die dat nodig hebben;
• een tweejaarlijks verslag opstellen over de bescherming van klokkenluiders in België;
• de bescherming van de rechten van klokkenluiders in België promoten en bijdragen tot een cultuur die klokkenluiden bevordert.

Contactgegevens van het FIRM:

Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens
Leuvenseweg 48
1000 Brussel
E-mail voor klokkenluiders: kl-la@firm-ifdh.be
Tel. voor klokkenluiders: 0479/88.57.40